Al sinds halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw is er een -inmiddels chronisch- tekort aan leerkrachten. Zeker aan goed opgeleide en bijgeschoolde leerkrachten, maar dat is een andere discussie. In het verleden was het aantal leerkachten ondergeschikt aan de krachten van de varkenscyclus. Tot de eerste helft van de jaren negentig klopte deze cyclus ook, maar sindsdien lijkt iedere voorspelbaarheid vanuit die theorie uit zicht te zijn.
De huidige golf van tekorten duurt maar voort en ondanks dat het economisch slechter zal gaan, lijkt er geen extra toestroom richting lerarenopleidingen plaats te vinden. Vroeger was dit verband er wel: als het economisch goed ging, ging men economische en rechtenstudies volgen en als het economisch slechter ging, waren de onderwijs- en welzijnstudies in trek. Zeker voor mannen gold deze laatste regel in het verleden erg sterk, maar ook deze wijsheid kunnen we inmiddels wel schrappen.
In de jaren tachtig werd het idee van stal gehaald om (simpel verwoord!) alle werkende leerkrachten wat uren te laten inleveren en om die uren aan werkloze leerkrachten te geven. Op die manier kwamen er landelijk opeens veel banen bij in het onderwijs en dat was uiteraard goed voor de werkloosheidscijfers. De vakbonden waren niet direct laaiend enthousiast, in tegenstelling tot de politici. En de leerkrachten? Ach, de reacties waren destijds wisselend, maar niemand vroeg hen iets.
Een stommiteit bij de gemaakte afspraken van destijds is dat men niet heeft afgesproken wanneer en hoe die adv-actie weer teruggedraaid zou worden. En inderdaad: tot op de dag van vandaag kampt het onderwijs met de gevolgen van de adv-invoering. De afgelopen jaren heeft men aan allerlei wetten gesleuteld, om maar te zorgen dat de adv ook in deze tijd nog een te rechtvaardigen plaats heeft in het onderwijs. Wat mij betreft is dat niet gelukt en zal dat niet lukken.
Maar ik moet erkennen dat menig leerkracht er anders over denkt. En ook de vakbonden vecht voor deze zogenaamde ‘verworven rechten’. Schandalig wat mij betreft! Juist in de huidige tijd waarin het grote tekort aan leerkrachten de kwaliteit van onderwijs dag in, dag uit aantast, is het hard nodig dat er wederom onorthodoxe maatregelen worden genomen. Met als eerste beslissing van minister Plasterk: de afschaffing van de adv!
Toelichting adv
Het onderwijs kent een normjaartaak. Dit is de normale arbeidsduur per jaar bij een volledige betrekking. Deze normjaartaak is ten gevolge van de CAO-afspraken over arbeidsduurverkorting (adv) stapsgewijs verlaagd van 1710 naar 1659 uur. Veel leraren werken echter volgens een rooster gebaseerd op de ‘oude’ 1710 uur. In dat geval werkt u er 51 te veel. Dit zijn adv-uren. Deze 51 adv-uren moeten gedurende het (school)jaar ingeroosterd worden. Bij parttimers worden de jaartaak en de adv-uren naar rato berekend.
Geschreven op: zaterdag 24 januari 2009
Onderwijszaken 
De discussie over het (on)nut van ADV moet gevoerd worden samen met die over het takenpakket, in het bijzonder de lestaakomvang. Anders blijft de discussie academisch en lost geen problemen op.
Een lerarenbaan wordt voor het overgrote deel bepaald door de lessen die je te geven hebt, die je moet voorbereiden en waarvan je nakijkwerk hebt. Ook het aantal en de omvang van de klassen waaraan je die lessen geeft maken veel uit voor het beslag dat de lestaak legt op de gewerkte uren.
Dat leraren naast de lesgebonden taken nog veel meer doen, hoef ik hopelijk niet toe te lichten. In het PO zal dit niet veel anders zijn dan in het VO (waar ik meer thuis ben).
Een rekenvoorbeeld: in het VO geven veel full-timers 900 lessen van 50 minuten. Die 750 klokuren lesgeven vergen, laten we zeggen, per jaar 200 uur voorbereiding en ze leveren 250 uur nakijkwerk op. Het verschilt nogal per vak, maar wie bij mijn vak (Nederlands) voor één les aan één klas van 25 leerlingen een tekstje laat schrijven, is zeker 2 tot 2,5 uur bezig met (serieus) nakijken. Voor andere lessen heb je geen nakijkwerk, dat scheelt.
Dat zijn in dit voorbeeld dus 1200 klokuren aan lesgebonden taken. Dat is 80% van de tijd die de baas voor je kan betaken, en dan is er volgens de CAO nog 10% van de betaalde tijd over voor bijscholing. Alles bij elkaar 1659 betaalde uren.
Wat gebeurde er nu toen de werkgever de theoretische arbeidstijd verkortte van 1710 uur naar 1659 uur, in de kalender 51 vrije uren roosterde, maar de leraar nog steeds die 900 lessen laat geven? Dan gaat er van die 1200 lesgebonden uren dus geen snars af. Of je moet je voor- en nawerk oppervlakkiger willen doen. Op de kern van je werk heeft die papieren ADV dan geen effect.
Als dan ook de klassen nog groter worden (niet in het PO, wel in het VO) en je vak minder uren krijgt zodat je wekelijks niet acht, maar tien klassen ziet, is de ‘arbeidstijdverkorting’ wel érg van papier. In werkelijkheid maak je dan domweg meer uren voor hetzelfde salaris.
Als de lestaakomvang niet daalt met de ADV, zou die 51 uur dus in theorie in mindering moeten komen op de andere klussen die leraren doen. Nu mag u het zeggen, maar ik weet geen één lerarenklusje dat in de afgelopen 15 jaar in omvang is verkleind. Sterker nog, met alle vernieuwingen zoals basisvorming, studiehuis, vmbo, competentiegericht leren, het ‘onderwijskundig beleid’ dat ‘teamgericht’ wordt ingevoerd, het toegenomen aantal studiedagen en vergaderingen, de uitbreiding van de ‘z0rgtaken’ en het mentoraat, de steeds grootschaliger voorlichting en werving, en de vele ‘buitenschoolse activiteiten’ waarmee scholen zich meer & meer in de picture trachten te spelen, zijn de niet-lestaken van leraren alleen maar toegenomen.
Daarbij geloof ik niet dat werkgevers er op zitten te wachten dat leraren de ADV in mindering brengen op de scholing en professionalisering. Ik heb tenminste geen voorstellen in die richting gehoord. Integendeel: in het kielzog van functioneringsgespreken, POPs en PAPs en de ‘education permanente’ worden wij leraren geacht meer en structureler aan onszelf te werken. Al is het maar voor de bonus of de uit te reiken periodiek waar werkgevers zo mee in hun nopjes zijn.
Dus wat gebeurt er met de lestaak als de ADV wordt opgeheven en we op papier weer 1710 uur gaan werken? Ik kan het wel raden: dan willen werkgevers dat we nóg meer gaan lesgeven.
Dat terwijl Nederlandse leraren al met enige afstand de meeste lessen geven van onze Europese collega’s. Zo geven we bijvoorbeeld jaarlijks 20% meer lessen (en aan 25% grotere klassen) dan leraren in onderwijskampioen Finland. Daar staan intelligente, ambitieuze academici te dringen om leraar te worden, omdat alleen de besten worden doorgelaten. Er wordt niet eens veel beter betaald, maar de status van het beroep, de goede arbeidsomstandigheden en behapbare lestaak zorgen ervoor dat er geen tekorten zijn.
Kortom, dat terugdraaien van die ADV (arbeidsduurverkorting) bezie ik graag in het licht van een LTV (lestaakverkleining) dan wel een SV (salarisverhoging) vanwege 51 extra gemaakte uren. Als we de lestaak of werkdruk in Nederland nóg verder verhogen, dan wel het uurloon nog verder verlagen, wil helemaal geen hond meer het onderwijs in. Voor de hoogopgeleide, intelligente mensen die we graag in het onderwijs zouden willen hebben, blijkt de baan al jarenlang niet aantrekkelijk genoeg. De arbeidsvoorwaarden of werkdruk verslechteren is vragen om nóg meer moeilijkheden.
@Hannes
Het kan veel eenvoudiger volgens mij. De normjaartaak staat op 1659 uur. Dat aantal uren gaan de leerkrachten voortaan ook werken. En dan is er dus geen enkele reden meer om nog met ADV te rommelen. Scheelt enorm veel vervangingsproblemen en biedt iedereen zekerheid. En op termijn kon het nog wel eens goedkoper zijn ook.
Dat aantal uren werken leerkrachten in het VO allang. Sterker nog, uit elk onderzoek naar werkdruk in het VO blijkt dat leraren over dat aantal heen gaan. Hoe zit dat dan in het PO? Werken leerkrachten daar volgens jou meer of minder uren dan 1659?
@Hannes
In het PO werkt men nog 1710 uren officieel.